Gminna Biblioteka Publiczna w Oleśnie

Biblioteka Publiczna w Oleśnie powstała w 1955 roku i swoją działalność rozpoczęła pod nazwą Gromadzka Biblioteka w Oleśnie. Nie posiadała wówczas własnego lokalu. Zamknięte regały z książkami za zgodą dyrektora szkoły ustawione były w świetlicy Szkoły Podstawowej w Oleśnie. Ze względu na utrudnione warunki lokalowe wypożyczalnia czynna była po skończonych zajęciach szkolnych, czyli w godzinach wieczornych. Osobą szczególnie zasłużoną dla tej placówki była jej pierwsza kierowniczka Stefania Kołodziejska, z zawodu nauczycielka pracująca w Szkole Podstawowej w Oleśnie, która wraz z mężem doprowadziła do jej powstania.

Fot.1. Stefania Kołodziejska
(Fotografia ze zbiorów prywatnych)

Zaczątkiem księgozbioru tej placówki były książki przekazane jej przez Bibliotekę Powiatową w Dąbrowie Tarnowskiej, która do 1966 roku była głównym źródłem wpływu książek nie tylko dla bibliotek z terenu Gminy Olesno, ale i całego powiatu. Później rolę tą przejęła Wojewódzka Biblioteka Publiczna w Tarnowie, która dokonywała zakupów dla wszystkich bibliotek z terenu. Wybrane dane liczbowe dotyczące przyrostu liczebności księgozbioru biblioteki w Oleśnie w latach 1955 – 1985 (w okresach pięcioletnich) obrazuje tabela 1.

Tabela 1. Liczebność księgozbioru biblioteki w Oleśnie w latach 1955 – 1985

Jak więc widać od momentu powstania biblioteki, liczebność księgozbioru wzrastała w miarę równomiernie, może z wyjątkiem 1970 roku kiedy to księgozbiór wzbogacił się o prawie 2000 przybytków. Niestety nie zachowała się dokumentacja, która pozwoliłaby sporządzić zestawienie liczby czytelników i wypożyczeń w tych samych latach co księgozbiór. Dlatego też analizę rozpoczęto dopiero od 1962 roku, przy czym nie wszystkie lata pokrywają się w latami ujętymi w sporządzonej wcześniej analizie zmiany liczebności księgozbioru. Uzyskane na ten temat dane zestawiono w tabeli 2.

Tabela 2. Liczba czytelników i wypożyczeń biblioteki w Oleśnie w latach 1962 – 1985

W 1966 roku nastąpiła zmiana statusu biblioteki, która przemianowana została z gromadzkiej na Gminną Bibliotekę Publiczną i w ślad za tym przejęła jako filię, wcześniej już działającą bibliotekę w Ćwikowie. Po przeniesieniu szkoły do innego budynku w 1969 roku biblioteka w Oleśnie otrzymała samodzielny lokal, o powierzchni 51 m2 ten w którym funkcjonowała od początku swej działalności. Lokal ten był suchy, ciepły, jasny – z dwoma oknami południowymi i dwoma zachodnimi, odpowiedni pod względem lokalizacji tzn. zaraz przy wejściu głównym do budynku. W 1977 roku zbiory biblioteki przeniesione zostały sąsiedniego pomieszczenia o powierzchni 40 m2, w tym samym budynku. Niestety w tym lokalu warunki były o wiele gorsze. Było to pomieszczenie ciemne, posiadające tylko dwa małe okna od strony północnej,zimne i wilgotne. Kolejna przeprowadzka miała miejsce w 1989 roku. Biblioteka wróciła do pomieszczenia, które zajmowała wcześniej od momentu swego powstania.

Biblioteka to nie tylko księgozbiór i lokal, ale także bibliotekarze, którzy mozolną pracą budowali jej wizerunek, dbali o jej rozwój i dzięki którym dotrwała do dnia dzisiejszego. Na przestrzeni lat, od początku istnienia aż do 1989 roku na rzecz biblioteki w Oleśnie pracowało osiem bibliotekarek. Ich nazwiska i lata pracy przedstawiono w tabeli 3.

Tabela 3. Pracownicy biblioteki w Oleśnie w latach 1955 – 1990

Biblioteka w Oleśnie prowadziła liczne punkty biblioteczne na terenie gminy. Jak wynika z analizy zachowanych sprawozdań Głównego Urzędu Statystycznego, w poszczególnych latach wyglądało to następująco:

• 1974-1975 rok – 5 punktów,
• 1976 rok – 3 punkty,
• 1977 – 1 punkt,
• 1979 – 2 punkty,
• 1980-1981 – 3 punkty,
• 1982 – 2 punkty,
• 1983 – 1 punkt,
• 1985 – 2 punkty,
• 1986-1988 – 3 punkty,
• 1989 – 2 punkty.

Niestety nie udało się ustalić dokładnie w jakich miejscowościach w poszczególnych latach były one zlokalizowane. Wiadomo jednak, że w latach 1974 – 1989 istniały punkty biblioteczne w następujących miejscowościach: Podborze, Swarzów, Oleśnica, Adamierz, Dąbrówka Gorzycka, Dąbrówki Breńskie i Zalipie. Punkty te zlokalizowane były w domach prywatnych osób, które je prowadziły, jedynie w Dąbrówkach Breńskich i Podborzu przez krótki czas usytuowane były w szkołach podstawowych, później jednak i one zostały przeniesione do domów prywatnych.

Filia w Ćwikowie

Biblioteka w Ćwikowie, o której już wspomniano wyżej, powstała wcześniej niż placówka w Oleśnie, bo w 1947 roku i funkcjonowała początkowo jako Punkt Biblioteczny Powiatowej i Miejskiej Biblioteki Publicznej w Dąbrowie Tarnowskiej. Punkt zlokalizowany był w domu prywatnym Henryka Kozaczki, który go prowadził. W roku 1956 na bazie tego punktu utworzona została Gromadzka Biblioteka Publiczna w Ćwikowie.

Fot.2. Henryk Kozaczka i Wójt Gminy Olesno

W tym samym roku przeniesiona została do tzw. „baraku”, budynku będącego własnością wsi. Otrzymała co prawda samodzielny lokal, jednak warunki w nim były bardzo ciężkie. Był on bardzo mały, 16 m2 powierzchni, zawilgocony i ciemny. W 1966 roku nastąpiła kolejna zmiana statusu biblioteki, która stała się od tej pory Filią Biblioteczną Gminnej Biblioteki Publicznej w Oleśnie. Kolejna przeprowadzka miała miejsce w 1977 roku, tym razem biblioteka została przeniesiona do budynku Szkoły Podstawowej w Ćwikowie. Zmiana lokalizacji przyniosła poprawę warunków lokalowych. Biblioteka otrzymała samodzielny lokal o powierzchni 40 m2 , jasny, suchy i ciepły. W roku 1984 biblioteka ponownie zmieniła lokal i została przeniesiona do domu prywatnego Aliny Zarzyckiej, ówczesnej bibliotekarki. Księgozbiór rozlokowano w dwóch pomieszczeniach o łącznej powierzchni 50 m2. Warunki korzystne, pomieszczenia suche i jasne.

Z historią tej placówki nieodłącznie związani byli bibliotekarze, którzy ją prowadzili, a byli to:

Tabela 4. Pracownicy biblioteki w Ćwikowie

Osobą szczególnie zasłużoną dla tej placówki był pierwszy jej kierownik Henryk Kozaczka, który przepracował w niej 30 lat w większej części społecznie, a przez 10 lat wynajmował w swoim domu pomieszczenie dla biblioteki, za minimalną odpłatnością. Dzięki jego zaangażowaniu i dobrej woli mogło dojść do powstania tej placówki, która przez wiele lat była sercem życia kulturalnego wsi.

Jeżeli chodzi o księgozbiór tej placówki, to podobnie jak w Oleśnie zaczątek jej zbiorów stanowiły książki otrzymane z Biblioteki Powiatowej w Dąbrowie Tarnowskiej, która później do 1966 roku zaopatrywała ją w nowości. W trakcie swojej działalności wzbogacała się również o liczne dary zarówno ofiarodawców prywatnych jak też różnych instytucji, z czego najbardziej znaczący był dar przekazany przez Komendę Milicji Obywatelskiej w Dąbrowie Tarnowskiej. W momencie utworzenia Gromadzkiej Biblioteki Publicznej czyli w 1956 roku biblioteka dysponowała księgozbiorem liczącym 687 książek. Liczebność księgozbioru w latach 1956 – 1985 w odniesieniu do niektórych wybranych lat obrazuje tabela 4.

Tabela 5. Liczebność księgozbioru biblioteki w Ćwikowie w latach 1956 – 1985

Analizując przedstawione powyżej dane dotyczące przyrostu księgozbioru biblioteki w Ćwikowie można zaobserwować, że również w przypadku tej placówki najbardziej znaczący wzrost liczebności zbiorów miał miejsce,podobnie jak w Oleśnie, w 1970 roku. Można jednak także zaobserwować znaczny spadek liczebności księgozbioru o prawie 300 pozycji w roku 1980 w odniesieniu do roku 1975. Jak w wynika z analizy danych w latach 1976 – 1980 co roku liczba przybytków była niższa od liczby ubytków i choć różnice te nie były w stosunku rocznym znaczące to w perspektywie kilku lat spowodowały zmniejszenie się liczby księgozbioru. Nie bez znaczenia zapewne pozostaje fakt, że liczne przeprowadzki i praca niekiedy w fatalnych warunkach powodowały niszczenie księgozbioru, który następnie był wycofywany ze zbiorów biblioteki. Znając liczebność księgozbioru można się pokusić o zestawienie liczby korzystających z niego czytelników i ilości wypożyczeń w analogicznych latach. Niestety nie udało się dotrzeć do potrzebnych danych za rok 1955, gdyż nie zachowały się żadne sprawozdania z tego roku. Analizę rozpoczęto więc od 1960 roku, a ilustruje to tabela 6.

Tabela 6. Liczba czytelników i wypożyczeń biblioteki w Ćwikowie w latach 1960 – 1985

Należy również wspomnieć, że biblioteka prowadziła punkty biblioteczne, które zlokalizowane były w Zalipiu i Pilczy Żelichowskiej, a obydwa działały przed 1975 rokiem. W późniejszych latach aż do roku 1995 biblioteka prowadziła punkt biblioteczny w Dąbrówkach Breńskich.

Filia w Zalipiu

Biblioteka w Zalipiu powstała w 1973 roku jako Filia Gminnej Biblioteki Publicznej w Oleśnie . Początkowo zlokalizowana była w Niwkach, czyli wsi sąsiadującej z Zalipiem i dysponowała pomieszczeniem o powierzchni 13 m2 w miejscowym Klubie Rolnika. W 1977 roku została przeniesiona do nowowybudowanego Domu Malarek w Zalipiu, gdzie otrzymała do dyspozycji pomieszczenie o powierzchni 36 m2, które zajmuje do chwili obecnej. Zaczątkiem jej księgozbioru jak zresztą pozostałych bibliotek w Gminie Olesno były książki z Biblioteki Powiatowej Dąbrowie Tarnowskiej, która aż do 1966 roku uzupełniała jej księgozbiór. Później, funkcję tą przejęła do roku 1990 Wojewódzka Biblioteka Publiczna w Tarnowie. W 1977 roku wzbogaciła się o znaczący dar w ilości 2 191 książek z Biblioteki Składowej w Warszawie. Biblioteka w stosunku do dwóch pozostałych powstała stosunkowo późno dlatego aby lepiej zobrazować przyrost księgozbioru zestawiono przykładowe dane dotyczące liczebności księgozbioru od początku jej powstania do 1987 roku w odstępach dwu i trzyletnich. Obrazuje to tabela 7.

Tabela 7. Liczebność księgozbioru biblioteki w Zalipiu w latach 1973 – 1984

Jak widać najbardziej znaczący wzrost liczebności księgozbioru miał miejsce w 1978 roku, a dokładnie pomiędzy rokiem 1975 a 1978. Należy zaznaczyć, że jest to związane z otrzymaniem przez bibliotekę w 1977 roku dużego daru książkowego o którym wspomniano wcześniej. Podobnie jak w przypadku dwóch wcześniej omawianych placówek znając księgozbiór należy przedstawić jego wykorzystanie w analogicznych latach. Prezentuje to tabela.

Tabela 8. Liczba czytelników i wypożyczeń biblioteki w Zalipiu w latach 1973 – 1984

Od 1977 roku biblioteka prowadziła punkt biblioteczny, który zarejestrował 125 czytelników i 1183 wypożyczeń stąd zanotowano tak znaczący wzrost liczby czytelników stosunku do roku 1975. Z kolei w 1984 roku miała miejsce zmiana pracownika, która spowodowała chwilowe zamknięcie placówki, co ujemnie odbiło się na wynikach czytelniczych. W trakcie swojej działalności biblioteka prowadziła tylko jeden punkt biblioteczny w Pilczy Żelichowskiej, który przejęła od Filii Bibliotecznej w Ćwikowie, co było wskazane ze względu na bezpośrednie sąsiedztwo obydwu wsi, podczas gdy Ćwików leżał w dużo większej odległości. Pierwszą kierowniczką Filii Bibliotecznej w Zalipiu była Teresa Ryczek, która zajmowała to stanowisko w latach 1973 – 1978. Kolejni bibliotekarze to: Wadach-Lelek Helena 1978 – 1984 ; Łysik Wiesława 1984 – 1986 ; Bednarz Bożena 1986 – 1990 ; Lelek Helena od 1990 roku.

Małgorzata Morawiec