Biblioteka Publiczna w Oleśnie powstała w 1955 roku i swoją działalność rozpoczęła pod nazwą Gromadzka Biblioteka w Oleśnie. Nie posiadała wówczas własnego lokalu. Zamknięte regały z książkami za zgodą dyrektora szkoły ustawione były w świetlicy Szkoły Podstawowej w Oleśnie. Ze względu na utrudnione warunki lokalowe wypożyczalnia czynna była po skończonych zajęciach szkolnych, czyli w godzinach wieczornych. Osobą szczególnie zasłużoną dla tej placówki była jej pierwsza kierowniczka Stefania Kołodziejska, z zawodu nauczycielka pracująca w Szkole Podstawowej w Oleśnie, która wraz z mężem doprowadziła do jej powstania.

Fot.1. Stefania Kołodziejska
(Fotografia ze zbiorów prywatnych)

 

Zaczątkiem księgozbioru tej placówki były książki przekazane jej przez Bibliotekę Powiatową w Dąbrowie Tarnowskiej, która do 1966 roku była głównym źródłem wpływu książek nie tylko dla bibliotek z terenu Gminy Olesno, ale i całego powiatu. Później rolę tą przejęła Wojewódzka Biblioteka Publiczna w Tarnowie, która dokonywała zakupów dla wszystkich bibliotek z terenu. Wybrane dane liczbowe dotyczące przyrostu liczebności księgozbioru biblioteki w Oleśnie w latach 1955 – 1985 (w okresach pięcioletnich) obrazuje tabela 1.

 

Tabela 1. Liczebność księgozbioru biblioteki w Oleśnie w latach 1955 – 1985

Rok Liczebność księgozbioru
1955 864
1960 2448
1965 3906
1970 5813
1975 6330
1980 7172
1985 8525

 

Jak więc widać od momentu powstania biblioteki, liczebność księgozbioru wzrastała w miarę równomiernie, może z wyjątkiem 1970 roku kiedy to księgozbiór wzbogacił się o prawie 2000 przybytków. Niestety nie zachowała się dokumentacja, która pozwoliłaby sporządzić zestawienie liczby czytelników i wypożyczeń w tych samych latach co księgozbiór. Dlatego też analizę rozpoczęto dopiero od 1962 roku, przy czym nie wszystkie lata pokrywają się w latami ujętymi w sporządzonej wcześniej analizie zmiany liczebności księgozbioru. Uzyskane na ten temat dane zestawiono w tabeli 2.

 

Tabela 2. Liczba czytelników i wypożyczeń biblioteki w Oleśnie w latach 1962 – 1985

Rok Liczba czytelników Liczba wypożyczeń
1962 451 8953
1963 542 12007
1975 402 11782
1978 794 10142
1980 974 12368
1983 448 5263
1985 526 5090

 

W 1966 roku nastąpiła zmiana statusu biblioteki, która przemianowana została z gromadzkiej na Gminną Bibliotekę Publiczną i w ślad za tym przejęła jako filię, wcześniej już działającą bibliotekę w Ćwikowie. Po przeniesieniu szkoły do innego budynku w 1969 roku biblioteka w Oleśnie otrzymała samodzielny lokal, o powierzchni 51 m2 ten w którym funkcjonowała od początku swej działalności. Lokal ten był suchy, ciepły, jasny – z dwoma oknami południowymi i dwoma zachodnimi, odpowiedni pod względem lokalizacji tzn. zaraz przy wejściu głównym do budynku. W 1977 roku zbiory biblioteki przeniesione zostały sąsiedniego pomieszczenia o powierzchni 40 m2, w tym samym budynku. Niestety w tym lokalu warunki były o wiele gorsze. Było to pomieszczenie ciemne, posiadające tylko dwa małe okna od strony północnej,zimne i wilgotne. Kolejna przeprowadzka miała miejsce w 1989 roku. Biblioteka wróciła do pomieszczenia, które zajmowała wcześniej od momentu swego powstania.

Biblioteka to nie tylko księgozbiór i lokal, ale także bibliotekarze, którzy mozolną pracą budowali jej wizerunek, dbali o jej rozwój i dzięki którym dotrwała do dnia dzisiejszego. Na przestrzeni lat, od początku istnienia aż do 1989 roku na rzecz biblioteki w Oleśnie pracowało osiem bibliotekarek. Ich nazwiska i lata pracy przedstawiono w tabeli 3.

 

Tabela 3. Pracownicy biblioteki w Oleśnie w latach 1955 – 1990

Imię i nazwisko Lata pracy
Stefania Kołodziejska 1955 – 21.10.1968
Irena Siąkała 21.10.1968 – 11.12.1976
Lucyna Suchocka 11.12.1976 – 18.08.1977
Teresa Dudek 18.08.1977 – 02.01.1978
Zuzanna Bania 02.01.1978 – 09.07.1981
Lucyna Sojka-Loraj 09.07.1981 – 08.06.1984
Józefa Szwancenberg 08.06.1984 – 02.01.1985
Małgorzata Panek 02.01.1985 – 01.06.1989
Małgorzata Morawiec 01.06.1989 – …

 

Biblioteka w Oleśnie prowadziła liczne punkty biblioteczne na terenie gminy. Jak wynika z analizy zachowanych sprawozdań Głównego Urzędu Statystycznego, w poszczególnych latach wyglądało to następująco:

  • 1974-1975 rok – 5 punktów,
  • 1976 rok – 3 punkty,
  • 1977 – 1 punkt,
  • 1979 – 2 punkty,
  • 1980-1981 – 3 punkty,
  • 1982 – 2 punkty,
  • 1983 – 1 punkt,
  • 1985 – 2 punkty,
  • 1986-1988 – 3 punkty,
  • 1989 – 2 punkty.

Niestety nie udało się ustalić dokładnie w jakich miejscowościach w poszczególnych latach były one zlokalizowane. Wiadomo jednak, że w latach 1974 – 1989 istniały punkty biblioteczne w następujących miejscowościach: Podborze, Swarzów, Oleśnica, Adamierz, Dąbrówka Gorzycka, Dąbrówki Breńskie i Zalipie. Punkty te zlokalizowane były w domach prywatnych osób, które je prowadziły, jedynie w Dąbrówkach Breńskich i Podborzu przez krótki czas usytuowane były w szkołach podstawowych, później jednak i one zostały przeniesione do domów prywatnych.

 

Filia w Ćwikowie

Biblioteka w Ćwikowie, o której już wspomniano wyżej, powstała wcześniej niż placówka w Oleśnie, bo w 1947 roku i funkcjonowała początkowo jako Punkt Biblioteczny Powiatowej i Miejskiej Biblioteki Publicznej w Dąbrowie Tarnowskiej. Punkt zlokalizowany był w domu prywatnym Henryka Kozaczki, który go prowadził. W roku 1956 na bazie tego punktu utworzona została Gromadzka Biblioteka Publiczna w Ćwikowie.

Fot.2. Henryk Kozaczka i Wójt Gminy Olesno

 

W tym samym roku przeniesiona została do tzw. „baraku”, budynku będącego własnością wsi. Otrzymała co prawda samodzielny lokal, jednak warunki w nim były bardzo ciężkie. Był on bardzo mały, 16 m2 powierzchni, zawilgocony i ciemny. W 1966 roku nastąpiła kolejna zmiana statusu biblioteki, która stała się od tej pory Filią Biblioteczną Gminnej Biblioteki Publicznej w Oleśnie. Kolejna przeprowadzka miała miejsce w 1977 roku, tym razem biblioteka została przeniesiona do budynku Szkoły Podstawowej w Ćwikowie. Zmiana lokalizacji przyniosła poprawę warunków lokalowych. Biblioteka otrzymała samodzielny lokal o powierzchni 40 m2 , jasny, suchy i ciepły. W roku 1984 biblioteka ponownie zmieniła lokal i została przeniesiona do domu prywatnego Aliny Zarzyckiej, ówczesnej bibliotekarki. Księgozbiór rozlokowano w dwóch pomieszczeniach o łącznej powierzchni 50 m2. Warunki korzystne, pomieszczenia suche i jasne.

Z historią tej placówki nieodłącznie związani byli bibliotekarze, którzy ją prowadzili, a byli to:

 

Tabela 4. Pracownicy biblioteki w Ćwikowie

Imię i nazwisko Lata pracy
Kozaczka Henryk 1947 – 1977
Kozaczka Józef 1977 – 1979
Kozaczka Maria 1979 – 1981
Plata Piasecka Ewa 1981 – 1984
Zarzycka Alina 1984 – …

 

Osobą szczególnie zasłużoną dla tej placówki był pierwszy jej kierownik Henryk Kozaczka, który przepracował w niej 30 lat w większej części społecznie, a przez 10 lat wynajmował w swoim domu pomieszczenie dla biblioteki, za minimalną odpłatnością. Dzięki jego zaangażowaniu i dobrej woli mogło dojść do powstania tej placówki, która przez wiele lat była sercem życia kulturalnego wsi.

Jeżeli chodzi o księgozbiór tej placówki, to podobnie jak w Oleśnie zaczątek jej zbiorów stanowiły książki otrzymane z Biblioteki Powiatowej w Dąbrowie Tarnowskiej, która później do 1966 roku zaopatrywała ją w nowości. W trakcie swojej działalności wzbogacała się również o liczne dary zarówno ofiarodawców prywatnych jak też różnych instytucji, z czego najbardziej znaczący był dar przekazany przez Komendę Milicji Obywatelskiej w Dąbrowie Tarnowskiej. W momencie utworzenia Gromadzkiej Biblioteki Publicznej czyli w 1956 roku biblioteka dysponowała księgozbiorem liczącym 687 książek. Liczebność księgozbioru w latach 1956 – 1985 w odniesieniu do niektórych wybranych lat obrazuje tabela 4.

 

Tabela 5. Liczebność księgozbioru biblioteki w Ćwikowie w latach 1956 – 1985

Rok Liczebność księgozbioru
1956 687
1960 1733
1965 2741
1970 4117
1975 4505
1980 4230
1985 5109

 

Analizując przedstawione powyżej dane dotyczące przyrostu księgozbioru biblioteki w Ćwikowie można zaobserwować, że również w przypadku tej placówki najbardziej znaczący wzrost liczebności zbiorów miał miejsce,podobnie jak w Oleśnie, w 1970 roku. Można jednak także zaobserwować znaczny spadek liczebności księgozbioru o prawie 300 pozycji w roku 1980 w odniesieniu do roku 1975. Jak w wynika z analizy danych w latach 1976 – 1980 co roku liczba przybytków była niższa od liczby ubytków i choć różnice te nie były w stosunku rocznym znaczące to w perspektywie kilku lat spowodowały zmniejszenie się liczby księgozbioru. Nie bez znaczenia zapewne pozostaje fakt, że liczne przeprowadzki i praca niekiedy w fatalnych warunkach powodowały niszczenie księgozbioru, który następnie był wycofywany ze zbiorów biblioteki. Znając liczebność księgozbioru można się pokusić o zestawienie liczby korzystających z niego czytelników i ilości wypożyczeń w analogicznych latach. Niestety nie udało się dotrzeć do potrzebnych danych za rok 1955, gdyż nie zachowały się żadne sprawozdania z tego roku. Analizę rozpoczęto więc od 1960 roku, a ilustruje to tabela 6.

 

Tabela 6. Liczba czytelników i wypożyczeń biblioteki w Ćwikowie w latach 1960 – 1985

Rok Liczba czytelników Liczba wypożyczeń
1960 274 7303
1965 283 8450
1970 370 9910
1975 406 10664
1980 248 10902
1985 212 4006

 

Należy również wspomnieć, że biblioteka prowadziła punkty biblioteczne, które zlokalizowane były w Zalipiu i Pilczy Żelichowskiej, a obydwa działały przed 1975 rokiem. W późniejszych latach aż do roku 1995 biblioteka prowadziła punkt biblioteczny w Dąbrówkach Breńskich.

 

Filia w Zalipiu

Biblioteka w Zalipiu powstała w 1973 roku jako Filia Gminnej Biblioteki Publicznej w Oleśnie . Początkowo zlokalizowana była w Niwkach, czyli wsi sąsiadującej z Zalipiem i dysponowała pomieszczeniem o powierzchni 13 m2 w miejscowym Klubie Rolnika. W 1977 roku została przeniesiona do nowowybudowanego Domu Malarek w Zalipiu, gdzie otrzymała do dyspozycji pomieszczenie o powierzchni 36 m2, które zajmuje do chwili obecnej. Zaczątkiem jej księgozbioru jak zresztą pozostałych bibliotek w Gminie Olesno były książki z Biblioteki Powiatowej Dąbrowie Tarnowskiej, która aż do 1966 roku uzupełniała jej księgozbiór. Później, funkcję tą przejęła do roku 1990 Wojewódzka Biblioteka Publiczna w Tarnowie. W 1977 roku wzbogaciła się o znaczący dar w ilości 2 191 książek z Biblioteki Składowej w Warszawie. Biblioteka w stosunku do dwóch pozostałych powstała stosunkowo późno dlatego aby lepiej zobrazować przyrost księgozbioru zestawiono przykładowe dane dotyczące liczebności księgozbioru od początku jej powstania do 1987 roku w odstępach dwu i trzyletnich. Obrazuje to tabela 7.

 

Tabela 7. Liczebność księgozbioru biblioteki w Zalipiu w latach 1973 – 1984

Rok Liczebność księgozbioru
1973 975
1975 1384
1978 4069
1981 5126
1984 5939

 

Jak widać najbardziej znaczący wzrost liczebności księgozbioru miał miejsce w 1978 roku, a dokładnie pomiędzy rokiem 1975 a 1978. Należy zaznaczyć, że jest to związane z otrzymaniem przez bibliotekę w 1977 roku dużego daru książkowego o którym wspomniano wcześniej. Podobnie jak w przypadku dwóch wcześniej omawianych placówek znając księgozbiór należy przedstawić jego wykorzystanie w analogicznych latach. Prezentuje to tabela.

 

Tabela 8. Liczba czytelników i wypożyczeń biblioteki w Zalipiu w latach 1973 – 1984

Rok Liczba czytelników Liczba wypożyczeń
1973 54 211
1975 161 3179
1978 472 4219
1981 449 4301
1984 303 2318

 

Od 1977 roku biblioteka prowadziła punkt biblioteczny, który zarejestrował 125 czytelników i 1183 wypożyczeń stąd zanotowano tak znaczący wzrost liczby czytelników stosunku do roku 1975. Z kolei w 1984 roku miała miejsce zmiana pracownika, która spowodowała chwilowe zamknięcie placówki, co ujemnie odbiło się na wynikach czytelniczych. W trakcie swojej działalności biblioteka prowadziła tylko jeden punkt biblioteczny w Pilczy Żelichowskiej, który przejęła od Filii Bibliotecznej w Ćwikowie, co było wskazane ze względu na bezpośrednie sąsiedztwo obydwu wsi, podczas gdy Ćwików leżał w dużo większej odległości. Pierwszą kierowniczką Filii Bibliotecznej w Zalipiu była Teresa Ryczek, która zajmowała to stanowisko w latach 1973 – 1978. Kolejni bibliotekarze to: Wadach-Lelek Helena 1978 – 1984 ; Łysik Wiesława 1984 – 1986 ; Bednarz Bożena 1986 – 1990 ; Lelek Helena od 1990 roku.

 

Małgorzata Morawiec